تضمین کیفیت چیست؟

تضمین کیفیت یا QA چیست؟ QA مخفف Quality Assurance فرایند سیستماتیکی است برای تعیین اینکه یک محصول یا خدمت، الزامات مشخص شده را برآورده می‌کندو الزاماتی را برای توسعه یا تولید محصولات قابل‌اعتماد در اختیار ما قرار می‌دهد یا خیر. ایزو (سازمان بین‌المللی استاندارد) یک نیروی محرکه در پشت شیوه‌ها و فرایندهای مورداستفاده برای اجرای QA است. QA اغلب با سری استانداردهای بین‌المللی ISO 9000 جفت می‌شود. بسیاری از شرکت‌ها از ISO 9001 استفاده می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که سیستم کیفیت آن‌ها جاافتاده و مؤثر است.

این سیستم، به‌منظور افزایش اعتماد مشتری، اعتبار یک شرکت و درعین‌حال بهبود فرایندهای کاری و کارایی سازمان است و شرکت را قادر می‌سازد تا بهتر با دیگران رقابت کند. قبل از اینکه وارد جزئیات شویم باید با دو مفهوم کلی آشنا شویم:

۱–کیفیت

 

به زبان ساده کیفیت یعنی میزان و درجه‌ای از برآورده شدن الزامات و خواسته‌ها. همه چیز در مورد برآوردن نیازها و انتظارات مشتریان باتوجه‌به عملکرد، طراحی، قابلیت اطمینان، دوام و قیمت محصول است.

۲–تضمین

 

مفهوم تضمین چیزی نیست جز یک اعلامیه که به شما اطمینان می‌دهد یک محصول یا خدمت بدون هیچ مشکلی مطابق با انتظارات یا الزامات کار می‌کند.

اهمیت تضمین کیفیت

QA به شرکت‌ها کمک می‌کند تا محصولات و خدماتی را ارائه کنند که انتظارات و نیازهای مشتریان را برآورده کند. تولید محصول باکیفیت بالا باعث ایجاد اعتماد و وفاداری در مشتریان می‌شود. استانداردها و رویه‌های تعریف شده توسط یک برنامه QA به جلوگیری از بروز نقص در محصول کمک می‌کند.

یک سازمان باید از این مفهوم استفاده کند تا اطمینان حاصل کند که محصول با رویه‌های صحیح، طراحی و اجرا شده است. این به کاهش بروز مشکل و خطا در محصول نهایی کمک می‌کند. کسب گواهینامه تضمین کیفیت نشان می‌دهد که فرد از نظر حرفه‌ای به اصول، مهارت‌ها و توانایی‌های استاندارد مجهز است.

 

روش اجرایی تضمین کیفیت

متدولوژی تضمین کیفیت یک چرخه تعریف شده به نام چرخه PDCA یا چرخه دمینگ دارد. مراحل این چرخه عبارت‌اند از:

1. برنامه‌ریزی: سازمان باید برای رسیدن به اهداف مرتبط و درنهایت محصولات باکیفیت برنامه‌ریزی کند.
2. پیاده‌سازی: فرایندهای برنامه‌ریزی شده باید پیاده‌سازی شوند و مطابق با نیازهای روز توسعه یابند.
3. بررسی: عملیات‌ها باید اصلاح شوند و بررسی شود که آیا فرایند جاری با اهداف از پیش تعیین شده مطابقت دارد یا خیر.
4. بهبود: یک آزمایش‌کننده تضمین کیفیت باید اقدامات لازم را برای دستیابی به بهبود در فرایندها انجام دهد.

مراحل بالا تکرار می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که فرایندهای دنبال شده در سازمان به‌صورت دوره‌ای ارزیابی می‌شوند و بهبود می‌یابند.

 

تفاوت اصلی بین تضمین کیفیت و کنترل کیفیت

QA پیش‌قدم و QC واکنشی

تضمین کیفیت پیشگیرانه عمل می‌کند. این بخش به دنبال کشف و رسیدگی به منابع مشکلات کیفیت، مانند خطای انسانی یا کسب‌وکار هنگام استفاده از مواد اشتباه است. تیم کنترل کیفیت واکنش نشان می‌دهد و محصول را برای اشتباهات یا اجزایی که مطابق با مشخصات ساخته نشده‌اند بررسی می‌کند.

در اینجا راه دیگری برای درک این تمایز وجود دارد: تیم QC به دنبال کشف خطاهای کیفی است، درحالی‌که تیم QA به دنبال کشف و رفع مشکلاتی است که منجر به خطاهای کیفی می‌شود.

 

QC پس از توسعه و  QA در مرحله انجام فرایند

تیم کنترل کیفیت تست‌های خود را پس از ساخت محصول انجام می‌دهد؛ بنابراین آنها فقط به دنبال کشف خطاها و اشکالات قبل از اینکه شرکت محصول را در دسترس مشتریان قرار دهند، هستند. اما تیم QA در سراسر فرایند توسعه کار می‌کند و مطمئن می‌شود که هر بخش از محصول در نهایت باکیفیت بالا در دسترس مشتری قرار می‌گیرد.

 

نمونه‌هایی از QA و QC

فعالیت‌های QA شامل چک‌لیست‌های فرایند، استانداردها، مستندات و ممیزی پروژه است. نمونه‌هایی از فعالیت‌های کنترل کیفیت شامل بازرسی، بررسی همتایان قابل تحویل و فرایند تست نرم‌افزار است.

 

گواهینامه‌های تضمین کیفیت

چندین گواهینامه در صنعت وجود دارد تا اطمینان حاصل شود که سازمان‌ها از فرایندهای کیفیت استاندارد پیروی می‌کنند. مشتریان هنگام انتخاب یک عرضه‌کننده خدمات، این گواهینامه‌ها را به‌عنوان معیار واجد شرایط بودن آن سازمان می‌دانند.

 

ایزو ۹۰۰۱

برای اولین‌بار ایزو ۹۰۰۱ در سال ۱۹۸۷ ایجاد شد و مربوط به سیستم‌های مدیریت کیفیت است. این استاندارد به سازمان کمک می‌کند تا کیفیت را برای مشتریان و سایر ذی‌نفعان تضمین کند. سازمانی که مایل به دریافت سری گواهینامه‌های ISO 9000 است بر اساس وظایف، محصولات، خدمات و فرایندهای خود ممیزی می‌شود. هدف اصلی این است که بررسی و تأیید شود که آیا سازمان طبق انتظار از فرایند پیروی می‌کند یا فرایندهای موجود، نیاز به بهبود دارند یا خیر.

این گواهی در هر دو بخش کیفیتی مؤثر واقع می‌شوند. از جمله مزایای این استاندارد به موارد زیر اشاره می‌کنیم:

• افزایش سود سازمان
• بهبود تجارت داخلی و بین‌المللی
• کاهش ضایعات و افزایش بهره‌وری کارکنان
• فراهم‌سازی رضایت مشتری

 

مزایای QA

1. کیفیت محصولات و خدمات، عامل اصلی تمایز رقابتی است. تضمین کیفیت کمک می‌کند تا اطمینان حاصل شود که سازمان‌ها محصولاتی را تولید و توزیع کنند که عیب‌ونقص نداشته باشند و نیازها و انتظارات مشتریان را برآورده کنند. محصولات باکیفیت بالا منجر به رضایت مشتریان، وفاداری در تکرار خرید و افزایش فروش می‌شود.
2. اگر محصولی برای مشتریان ارسال شود و در آن نقصی یافته شود، سازمان متحمل هزینه‌هایی در پشتیبانی مشتری می‌شود، مانند دریافت گزارش نقص و عیب‌یابی. همچنین هزینه‌های مربوط به رفع نقص، مانند ساعات خدمات یا مهندسی برای اصلاح آن، آزمایش برای تأیید صحت و هزینه ارسال محصول به‌روز شده به بازار را دریافت می‌کند. تضمین کیفیت می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌های ناشی از جلوگیری از نقص محصول شود.

الزام استفاده از QA

درحالی‌که اشتباه کردن امری انسانی است، اما گاهی اوقات ممکن است برای مجموعه سنگین تمام شود. نمونه‌های زیادی از موقعیت‌هایی در تاریخ رخ داده که نقص‌های نرم‌افزاری باعث هدررفتن میلیاردها دلار یا بروز تلفات جانی شده است.

 

روش‌های تضمین کیفیت

QA از یکی از سه روش زیر استفاده می‌کند:

 

۱–تست شکست

در تست شکست به طور مداوم یک محصول را آزمایش می‌کنیم تا میزان مقاومت آن مشخص شود. برای محصولات فیزیکی که نیاز به مقاومت در برابر استرس دارند، این می‌تواند شامل آزمایش محصول تحت گرما، فشار یا لرزش باشد. تست خرابی محصولات نرم‌افزاری ممکن است شامل قراردادن نرم‌افزار در شرایط استفاده یا بار زیاد باشد.

 

۲–کنترل فرایند آماری (SPC)

کنترل فرایند آماری (SPC) روشی مبتنی بر داده‌ها و تجزیه‌وتحلیل عینی است که در شرکت وسترن الکتریک و آزمایشگاه‌های تلفن بل در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ توسعه یافت. این روش از داده‌های آماری برای مدیریت و کنترل تولید محصولات استفاده می‌کند.

 

۳–مدیریت کیفیت جامع (TQM)

مدیریت کیفیت جامع (TQM) روش‌های کمی را به‌عنوان مبنایی برای بهبود مستمر اعمال می‌کند و برای پشتیبانی از برنامه‌ریزی تولید باکیفیت محصول و بررسی عملکرد تولید، به تجزیه‌وتحلیل داده‌های حقیقی متکی است.

 

استفاده از QA توسط صنایع

در زیر چند نمونه از تضمین کیفیت در استفاده توسط صنایع ذکر شده است:

 تولیدی

صنعتی که نظم و انضباط تضمین کیفیت را رسمیت بخشید. تولیدکنندگان باید اطمینان حاصل کنند که محصولات مونتاژ شده بدون نقص تولید می‌شوند و مشخصات و الزامات محصول تعریف شده را برآورده می‌کنند.

 غذایی

در فرایند تولید صنایع غذایی، از سیستم‌های اشعه ایکس برای شناسایی آلاینده‌های فیزیکی مواد غذایی استفاده می‌شود. سیستم‌های اشعه ایکس اطمینان حاصل می‌کنند که آلاینده‌ها قبل از خروج محصولات از کارخانه حذف شوند.

دارویی

در طول هر مرحله از توسعه دارو از رویکردهای تضمین کیفیت متفاوتی استفاده می‌شود. در مراحل مختلف، فرایندهای QA شامل بررسی اسناد، تأیید کالیبراسیون تجهیزات، بررسی سوابق آموزشی، بررسی سوابق تولید و بررسی بازده بازار است.

 

بهترین روش‌ها برای پیاده‌سازی QA

 

• یک محیط تست قوی ایجاد کنید.
• معیارهای انتشار را بادقت انتخاب کنید.
• برای صرفه‌جویی در هزینه، آزمایش‌ها خودکار را در مناطق پرخطر اعمال کنید. این به تسریع کل فرایند کمک می‌کند.
• زمان را به طور مناسب برای هر فرایند اختصاص دهید.
• اولویت‌بندی رفع اشکالات بر اساس استفاده از نرم‌افزار بسیار مهم است.
• تیم امنیتی و تست عملکرد اختصاصی تشکیل دهید.

انواع تضمین کیفیت

تضمین کیفیت شامل بازرسی در مراحل زیر می‌شود:

• پیش از تولید (PPI)
• در طول تولید (DPI)
• قبل از ارسال (PSI)
• هنگام بارگیری (LS)
• و بازرسی‌های جزئی

 

مراحل اجرای تضمین کیفیت

 

شناسایی نیاز مشتری اولین مرحله تضمین کیفیت است که پس از آن عناصر اساسی دیگر QA شناسایی می‌شوند. QA نه‌تنها به QC بلکه به فعالیت‌های کل شرکت بستگی دارد. در پیاده‌سازی QA می‌توانید از چرخه دمینگ استفاده کنید. این چرخه شامل چهار مرحله زیر است:

• برنامه‌ریزی: هدف را بشناسید و برای عملی کردن آن برنامه‌ریزی کنید.
• پیاده‌سازی: برنامه را در مقیاس کوچک آزمایش کنید.
• بررسی: آزمون را مرور کنید و نتایج را تجزیه‌وتحلیل کنید.
• بهبود: بر اساس آنچه در مرحله بررسی آموخته‌اید جهت بهبود فرایند اقدام کنید. اگر به نتیجه دلخواه نرسیدید، دوباره با یک برنامه متفاوت چرخه را طی کنید.

 

ابزارهای تضمین کیفیت

 

QA به شرکت‌ها کمک می‌کند تا فرایندهای کیفیت را مدیریت کنند. این ابزارهای دیجیتال، انحرافات، اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه و سایر فرایندها را ساده می‌کند و دید بهتری را به تضمین کیفیت یک شرکت ارائه می‌دهند. پلتفرم‌های نرم‌افزاری متعددی مانند SQA وجود دارد که توسعه‌دهندگان می‌توانند از آن‌ها برای خودکارسازی و هماهنگ‌سازی تست‌ها به‌منظور تسهیل اهداف QA استفاده کنند.

ابزار SQA

SQA (supplier quality assurance) به معنای تضمین کیفیت تأمین‌کننده است. این ابزار بر اساس ایده‌های جریان اصلی QA است. تضمین کیفیت نرم‌افزاری به طور سیستماتیک الگوها و اقدامات موردنیاز برای بهبود چرخه‌های توسعه را پیدا می‌کند. پیداکردن و رفع خطاهای کدگذاری می‌تواند عواقب ناخواسته‌ای نیز به همراه داشته باشد. حتی با وجود به‌روزرسانی نرم‌افزارها این امکان وجود دارد که یک نمونه را اصلاح کرد، اما هم‌زمان باعث تخریب عملکردهای دیگر شد که این مسئله معمولاً به‌عنوان باگ شناخته می‌شود.

 

نتیجه گیری

QA بر اجرای صحیح سیستم‌های مدیریتی نظارت می‌کند و باید گزارش دوره‌ای کامل از روند سیستم، به مدیران بدهد. همچنین تضمین کیفیت به بررسی محصول تولید شده می پردازد. برای این کار، سازمان باید فرایندها و معیارهایی را دنبال کنند که بصورت دوره ای بهبود یابد.